Orsalama kafayı açma ve köre kalma kavramları,teknenin kontrası değiştirilmeksizin (yani aynı kontra içinde, manevra yapmadan) sadece gidiş yönünün değiştirilmesini ifade eder.
Önemli olan ve asla unutulmaması gereken, bir teknenin ileriye doğru doğrusal bir hareket yapması istendiğinde dümenin daima düz tutulması gerekliliğidir. Aksi takdirde tekne azıcık kırık bir dümende bile, rotasından sapıp, az da olsa kavisli bir yol çizer. Yani teknemizin belirli bir doğrultudan sapmadan veya dönme yapmadan gitmesini istiyorsak, dümen daima düz tutulur. Teknemizin dönmesini veya manevra yapmasını istiyorsak, o zaman dümen döndürülmeli, dönüş manevrası tamamlandığında tekrar düz hale getirilerek, teknemiz yeni rotasına sokulmalıdır. Bu kavramları ayrıntılı bir şekilde inceleyecek olursak;
Kafayı Açma
Yelkenli bir teknenin kontrasını değiştirmeden, yönünü o teknenin rüzgaraltına doğru bir manevrayla döndürmektir. Bu manevra yapılırken teknenin başı rüzgardan uzaklaşır ve ıskotalar boşlanarak yelkenler salınır. Bir teknenin rüzgara en kapalı şekilde yaptığı seyir olan orsadan, pupaya doğru dönmek istediğinde kafayı açmak gerekir. Böylece teknemizin burnu rüzgar altına doğru dönmeye başlayacak; önce dar apaza, daha sonra apaza, daha sonra da önce geniş apaz ve nihayet pupaya dönmesi sağlanacaktır. Nihayetinde istenilen seyre gelindiğinde ise dümen tekrar esas durumu olan düz pozisyona getirilmelidir.
Orsalamak
Yelkenli bir teknenin kontrasını değiştirmeden, yönünü o teknenin rüzgar üstüne veya rüzgarın geldiği yöne doğru manevrasıdır. Bu manevra yapılırken ıskotaların boşu alınarak yelkenler alınır. Eğer bir tekne rüzgarüstüne doğru yön değiştirecekse, örneğin pupadan önce apaza ve sonra orsaya geçmek isterse orsalaması gerekir. Bu yüzden dümenin rüzgarüstüne doğru teknenin dönüşü başlayacak ve de istenilen rotaya gelinene kadar tekne dönecektir. İstenilen seyre gelindiğinde ise dümen tekrar esas durumu olan düz pozisyona getirilmelidir.
Kör Tramola
Tramola atarken köre düşmek her yelkencinin başına gelen, hoş olmayan bir durumdur. Kör tramola’yı anlamak için öncelikle tramola kavramını tekrar hatırlamamız gerekir. Bilindiği üzere, tramola atarken, yelken yapılamayan, rüzgarın yelkenleri dolduramayacak kadar dik geldiği, 90 derecelik alan kat edilir. Burada tekneyi döndüren, yürüten tek güç teknenin momentidir. Eğer dönüş esnasında yeteri kadar hız olmazsa veya 90 derecelik ölü alandan tam çıkmadan dönüş durursa, teknenin üzerindeki moment hızla azalır, yelkenler dolamaz ve herhangi bir itici güç olmadığından tekne kafasını rüzgara verir, çakılıp kalır. Teknede hiçbir hareket olmadığından, dümen de işlevsiz olur.
Köre Kalmak (Düşmek) ve Körden Kurtulmak
Tramola esnasında ya da orsada rüzgarın ani yön değiştirmesi sonucu yelkenin, teknenin tam ortasına yani omurga hattı üzerine gelmesi ve üzerinde hiçbir kuvvet kalmayacak şekilde bayrak gibi dalgalanmasıdır. Bu esnada rüzgar tekneyi geriye doğru iter ve dümen işlevsiz kalabilir. Köre kalmak, amatör yelkencilikte özellikle tramola esnasında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bir diğer anlamda “kontrasızlık” olarak da tanımlamak mümkün. Bu durumdan kurtulmanın en basit yolu, bumba ile yekenin her ikisini de ters tarafa doğru itmektir. Böylece tekne dönecek ve de belli bir kontra kazanacaktır.
Kör Tramola dan Kaçınmak
Kör tramolaya düşmek, küçük teknelerde çok daha kolaydır. Tekne hafif olduğundan momenti de küçük olacağından, tramola esnasındaki küçük bir sorun, tekneyi köre düşürebilir. Bu nedenle;
- Tramola’dan önce hıza dikkat etmek, eğer hız yeterli değilse kısa bir süreliğine apaz seyrine geçip, birden tramola atmak. (Sebebini düşününüz)
- Tramolayı yarıda kesmemek için tramola çıkışında biraz apaza kayıp, ardından orsaya girmek.
- Kontra değişiminde doğru zamanda yer değiştirmek.
- Cenoa (flok) kontra değişimnde azami dikkat göstermek önemlidir.
Kör Tramola dan Kurtulmak
Kör tramola’dan kurtulmanın da ilk kuralı her zaman olduğu gibi sakin olmaktır.Teknenin üzerinde itici hiçbir güç olmayacağından, dümen dinlememektedir. Bu nedenle, dümenle tekneyi döndürmek yerine, yelkenlerle tekneyi döndürmek veya hız vermek hedeflenmelidir.
Tekne köre düştükten bir süre sonra, geriye sürüklenmeye başlayacaktır. Bu esnada bir hız kazanacağından, dümeni belirli bir tarafa çevirip biraz beklediğinizde, tekne körden kurtulacaktır. Ana yelkeni el ile itmek bu süreci hızlandıracaktır. Flok ters yöne basıldığında, teknenin kafasının dönmesine yardımcı olacak ve tekne hız kazanıp ölü alandan kurtulacaktır.
Yükselmek Alçalmak
Yükselmek, Tekneyi rüzgarüstüne doğru yönlendirmek demektir. Örnek olarak, rüzgarın yandan geldiğini varsayalım. Dümenciye “YÜKSEL” komutu geldiğinde, rüzgarı yandan değil, biraz daha önden alan bir seyire geçecektir.
Düşmek, tekneyi rüzgaraltına doğru yönlendirmek demektir. Örnek olarak yine rüzgarın yandan geldiğini varsayalım. Dümenciye “DÜŞ” komutu geldiğinde, rüzgarı yandan değil, biraz daha geriden alan bir seyire geçecektir.
Yükselmek – Alçalmak yerine orsalama – kafayı açma terimleri de kullanılabilir. Orsalamak, tekneyi rüzgarın geldiği yöne yaklaştırmak demektir. Kafayı açmak ise tekneyi, rüzgarın geldiği yönden uzaklaştırmak demektir.
Orsalama, kafayı açma ve köre kalma kavramlarının tanımları bu şekildedir. Değerli zamanınızı ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederiz.
