ORSA SEYRİ
Yelkenli tekneler rüzgarın geldiği yöne doğrudan ulaşamazlar. Yelkenler rüzgarla dolmaz, tıpkı direkte sallanan bir bayrak gibi sallanır ve ses çıkarırlar. Ancak rüzgar 45 dereceden daha büyük bir açıyla geliyorsa, yelkenli tekneler yol alabilir. İşte rüzgara dar açılarla yapılan bu seyre, “orsa seyri” denir.
Yelkenli tekneler rüzgarın geldiği yöne doğrudan ulaşamazlar. Yelkenler rüzgarla dolmaz, tıpkı direkte sallanan bir bayrak gibi sallanır ve ses çıkarırlar. Ancak rüzgar 45 dereceden daha büyük bir açıyla geliyorsa, yelkenli tekneler yol alabilir.
İşte rüzgara en dar açılarla yapılan bu seyre, “orsa seyri” denir. Bu seyirde tüm yelkenler olabildiğince gergin duruma getirilir. Varsa genoa arabaları geri alınır, Anayelken ve cenoa iskotaları olabildiğince alınır. Ancak özellikle hafif havada, yelkenlerin rüzgar yakalayabilmesi için tüm yelkenler biraz boşlanmalıdır.
Unutulmamalıdır ki, fazla kasılmış bir yelken tıpkı fazla boş bir yelken kadar verimsizdir. Rüzgar gelme açısı büyüdükçe yelkenler de paralel olarak boşlanır.
Orsa seyrinde Tekne üzerinde büyük bir bayılma kuvveti oluşturur, tekne yana yatar. Bu nedenle özellikle hafif teknelerde, orsa seyrinde ekibin ve ağırlıkların yeri önemlidir. Tüm ekip ve ağırlıkların teknenin yattığı yönün tersinde (rüzgarüstünde) durması hatta mümkünse trapez yapılması gerekir.
Orsa seyrinde anayelken ve floğun mümkün olduğunca gergin olması gerekir.
Ancak tekne çok fazla yatıyor, dümen kontrolü zorlaşıyorsa anayelken bir miktar boşlanabilir. Özellikle bol sağanaklı denizlerde anayelkencinin çok dikkatli davranması ve sağanağa girmeden biraz önce anayelken iskotasını bir miktar boşlaması gerkemektedir. Aynı şekilde, sağanaktan çıktığında anayelkeni tekrar kasmalıdır. Orsa seyri anayelkenci ve dümenci arasında maksimum koordinasyon gerektiren, oldukça zahmetli, bir o kadar da keyifli bir seyirdir…
Ortalama bir yelkenli teknenin rüzgara karşı mümkün olan en dar açısı olarak 45 derece ile gidebildiği, yelkenlerinin ıskota halatları ile çekmek kaydıyla tekne omurga hattına en çok yaklaştırdığı seyir türüdür. Orsa seyri yelkencilikte yokuş yukarı seyir demektir. Çünkü tekne rüzgara ve genelikle rüzgar yönünde oluşan akıntıya yani tüm negatif güçlere karşı koyma ve bunların zıt yönünde ilerlemesi demektir. Orsa seyrinde en çok kullanacağımız terimler şunlardır;
- Yükselmek (Yokuş yukarı)
- Düşmek (Yokuş aşağı)
- Rüzgârüstü
- Rüzgâraltı
Ortalama bir yelkenli bir teknenin rüzgârla yapabileceği en dar açı 45 derecedir demiştik. Açı 45° den daha küçük olursa tekne iyi yükselemez ve açı azaldıkça teknenin hızı düşer. Hızı düşmüş bir tekne akıntı ve rüzgardan dolayı kaymaya başlar, akıntı ve dalganın etkisiyle tekne yükseleceği yerde aksine düşer. Orsa seyrinde tekneyi yatırma gücü, ileri hareket ettirme gücünden yaklaşık dört kat fazladır.
Orsa seyrinde teknemizin rüzgara yapabileceği en dar açıyı bulmak için, öncelikle flok ıskotamızı sonuna kadar alırız. Eğer dümendeysek, floğun ön yakası yapraklayana kadar rüzgarüstüne döneriz yani orsalarız. Flok ön yakasının yapraklaması geçene kadar kafayı açarak, yani rüzgaraltına dönerek teknenin rüzgara yaptığı en dar açıyı bulmuş oluruz. Daha sonra ana yelkenimizin trimini yaparız. Bundan sonra da tekneyi öndeki floga göre kullanırız.
Unutulmamalıdır ki yelkenli tekneler her ne olursa olsun rotasından rüzgâr altına kayarak düşer.
Bu düşme nedeniyle tecrübeli denizciler atağa geçip hedeflerinin birkaç derece yukarısına doğru seyir yapmaya çalışır. Aynı zamanda orsa seyri yaparken demirli veya hareket halinde farketmeksizin, başka bir teknenin rüzgarüstü yanından geçilmemeye dikkat edilmeli. Düşme nedeniyle teknelerin çarpma ihtimalini ortadan kaldırmak için rüzgaraltından geçmek en emniyetli olanıdır. Ayrıca yavaş giden bir teknenin hızlı giden bir tekneye göre daha fazla düşeceği de unutulmamalıdır. Yavaş giderken başka bir teknenin rüzgâr üstünden geçmek daha tehlikeli olacaktır.
Orsa Seyrinde Mürettebat Nereye Oturmalı? Baş Kıç Vurması Nasıl Engellenir?
Orsa seyrinde dalgalı denizde tekne baş kıç vurması yapar. Tekne üzerinde büyük bir bayılma kuvvetli oluşur ve tekne yana yatar. Bu durumda mürettebat teknenin yattığı yönün tersine, yani rüzgâr üstü tarafında ve teknenin önüne doğru oturmak zorunda olduğundan serpintilerden daha fazla etkilenir. Yani dümencinin rüzgâr üstü tarafta, ana yelkenin karşısında oturması gerekir. Baş kıç vurmasını en aza indirebilmek için mürettebatın bu aksta ve direğin arkasında toplamak gerekir. Orsa seyrinde tekne rüzgâr üstüne giderken mürettebatın önde oturmasının en büyük dezavantajı, tekneye çarpan dalgaların serpintisiyle ıslanmasıdır.
Orsa Seyrinde Yelkenleri Nasıl Trim Edebilirim ? Daha iyi nasıl Gidebilirim ?
Yelkenli teknelerin rüzgâra en çok yaklaşabildiği bu seyirde cenova veya flok çarmıklara kadar, ana yelken de teknenin ortasına kadar trim edilir. Orsa seyrine volta vurmakta denir.
Orsa seyrinde yelkenler içeriye doğru gergin olduğu kadar yukarıya doğru da gergin olmalıdır. Ancak cenoa da gereğinden fazla gerilmemelidir. Orsa seyrinde yelkenlerin olabildiğince düz olması gerektiğinden ana yelken ve ön yelkenlerin mandarları yeteri kadar gergin olmalıdır.
Yelkenleri tirim ederken aşağıdaki sıra takip edilmelidir;
- İlk önce ön yelken (Flok veya Cenova) trim edilmelidir. Bu tirimi yapabilmek için ön yelkeni üsten aşağıya doğru denize paralel olarak üç eşit parçaya hayalinizde bölün. Bazı teknelerde zaten en üste bir kurdele seti ortada bir kurdele seti ve en altada bir kurdele seti bulunur.
-
- İlk önce en altaki tüyler oturana kadar tirim edin. Bu tirimi yapabilmeniz için Cenova arabası ve Cenova ıskotası kullanılmalıdır.
- Daha sonra en üsteki tüyler tirim edilmelidir. Bu tirimi yapabilmeniz için Cenova arabası ve Cenova ıskotası kullanılmalıdır.
- En alt ve en üst tüyler tirim edilmiş ve düzgünse ancak ortadaki tüyler düzgün değilse bunun anlamı baş ıstıralye yeteri kadar gergin değil veya rüzgarın kuvveti karşısında bel vermektedir. Bunu düzeltmenin yolu kıç ıstıralyenin daha fazla gerilmesiyle düzeltilebilir. Kıç ıstıralye gerilince ortadaki tüyleri düzelir.
- Ön yelken tirim edildikten sonra Ana yelken trim edilmelidir. Bu tirimi yapabilmek için ön yelkeni üsten aşağıya doğru denize paralel olarak üç eşit parçaya hayalinizde bölün tıpkı ön yelken gibi. Bazı teknelerde zaten en üste bir kurdele seti ortada bir kurdele seti ve en altada bir kurdele seti bulunur.
- İlk önce en altaki tüyler oturana kadar tirim edin. Bu tirimi yapabilmeniz için ana yelken arabası, anayelken ıskotası ve arka köşe halatı kullanılmalıdır.
- Daha sonra en üsteki tüyler tirim edilmelidir. Bu tirimi yapabilmeniz için ana yelken arabası ve ana yelken ıskotası kullanılmalıdır.
- En alt ve en üst tüyler tirim edilmiş ve düzgünse ana yelkende ortadaki tüyler dikkate alınmaz. Bunun yerine gün görmez yakasındaki tüylere bakılır. Bunların içinde en önemli olanı en üst bölgede olandır.
Neden Önce Cenova veya Flok sonra Ana Yelken Trim Edilir?
Bunun en başlıca sebebi öndeki yelkenin rüzgarın yönünü değiştirmesidir. Eğer önce ana yelken trim edilmiş olsa Cenova tirim edildiğinde anayelkene gelen rüzgarın yönü değişmiş olacağından tirimi bozulmuş olacaktır.
Yelkenlerin Yapraklanması Nasıl Önlenir ?
Orsa seyrinde rüzgar ve tekne omurgası açısının 45 derecenin altına inmesi de yelkenin yapraklanmasına sebebiyet vermektedir. Bu yapraklanma üç şekilde önlenir :
- Yelkenlerin ıskotası daha fazla gerilerek trim edilir yani kasılır.
- Iskotalar yeteri kadar gergin ise ve hala yapraklıyorsa biraz rüzgâr altına dönülür.
- Yukarıdakilerin ikisinide yapmanıza rağmen yelkenin güngörmez yakası pırpırlanıyorsa güngörmez yakasında bulunan ip yavaş yavaş gerilerek pırpırlanmanın durdurulması sağlanır. İp daha sonra yelken üzerinde bulunan pastik kıstırmaça veya V kıstırmacasında sıkıştırılmalı.
Yelkenleri Tüylere Göre Nasıl Ayarlayabilirim veya Trim Edebilirim ?
Orsa seyrinde yelkenlerde bulunan kurdelelerden yararlanabiliriz. İskeledeki kırmızı, sancaktaki yeşildir. Ana yelkenlerde hem rüzgaraltı hemde rüzgarüstünde tüylerin yanında ayrıca güngürmez yakalarında vardır. Sarma sistemli ana yelkenlerde tirim tüyleri bulunmaz.
- Eğer ön yelken tamamen içeri trim edilmiş ve rüzgâr üstü ve rüzgâr altı kurdeleleri geriye doğru uçuşuyorsa, kırk beş derecelik açı ile gidiyorsunuz demektir.
- Eğer rüzgâr üstündeki kurdele düşüyorsa rüzgâr üstüne fazla çıktınız. Yükseldiniz demektir. Biraz kafayı açmanız veya düşmeniz gerekir.
- Eğer rüzgâr altı kurdele yukarı doğru ise rüzgâr altına çok düştünüz demektir. Yükselmeniz gerekir ve rüzgar üstüne dönmeniz gerekir.
Bu ayrlamalrı yaparken genelde yeni başlayanlar sürekli tüylere bakarak dümeni sağa veya sola (Sancak veya iskeleye) çevirirler. Bu ise teknenin hızının azalmasına neden olur. Bu işlem şu sırayla yapılmalıdır.
- Önündeki manzaraya bakarak hangi rotada gittiğine belirle.
- Tüyleri kontrol et (Örneğin rüzgar üstü tüylerin düşmüş olduğunu ve gereğinden fazla orsaya girdiğini düşünelim. Şimdi teknenin biraz başını açmak yani dümeni rüzgar altına çevirmek gerekiyor.)
- Dümeni çevirmeden önce daha önce gitmiş olduğun rotanın biraz altına tekneyi çevirip bir süre bekleyin gözünüz rotanızda olsun tüylerde değil.
- Tekne seyrine oturduktan sonra ve belirlemiş olduğunuz rotada ise artık tüylere bir daha tekrar kontrol edebilirsiniz. Tüylerin ikiside paralel uçuşuyorsa sorun yok aksi halde yukarıdaki işlem tekrarlanmalı.
Bunu tıpkı araba kullanırken nasılki arada sırada aynaları kontrol edip asıl bakmamız gereken şey önümüzdeki yolsa teknedede aynı şey geçerlidir.
Önemli Not :
Bir sağnak olduğunda, tekne her zaman yattığı tarafın tersine doğru, rüzgâra dönmek ister (bu nedenle yelkenlilere hacıyatmaz denir), yani orsaya kaçmak ister. Dolayısıyla hiç telaşa kapılmayıp tekneyi orsadan açmak için yattığı tarafa dümen kırmak gerekir. Ancak tekneyi gereğinden fazla yatırıp broşa düşecek kadar rüzgar kuvvetliyse biraz orsalayarak kaçmak gerekir.
Önemli Not :
Bayılma max 20 derece olmalıdır. Özellikle rüzgârlı havalarda az bayılan tekneler daha hızlı seyir yapar. Çünkü Tekne düz durduğu oranda yelken alanı daha yüksek olur ve salması daha derinde olduğu için daha az kayma yaşanır.
