Diğer bir karşılığı ‘’orsa alabanda eğlenmek’’ olan faça yelken kavramı, bir yelkenli teknenin bir çeşit seyir şeklidir. Genellikle hakkında ayrıntılı bilgi bulunmayan bir seyir türüdür.
Sert rüzgarlı ve dalgalı havalarda veya başka amaçlarla, yelkenli tekneleri, yelkenleri kapatmadan yavaşlatma seyridir. Genellikle sert havalarda uygulandığı belirtilse de, yelkenlere camadan vurmak, dinlenmek, motor pervanesine dolanan bir cismi dalıp çıkarmak, içeride daha az sallanarak yemek yapmak, kısa süreli denize girmek vb. sebepler ile de kullanılabilinir.
Faça yelkendeki esas amaç, yelkenliyi yavaşlatmak ve tekneye vuran dalgaların etkisini azaltmaktır. Bir yelkenli teknenin, her teknede olduğu gibi dalganın etkisinin en az hissediliği açı, dalgayı baş bodoslamalardan almasıdır. Kıç bodoslama da tercih sebebi olabilir ama kıç taraf daha geniş yüzeye sahip olduğu için bu derece etkili olamaz. Yelkenlilerin, sabit bir şekilde rüzgarı ve dalgayı baş bodoslamalardan alması ve orsa seyri yapmamasına faça yelken diyebiliriz.
Faça Yelken Nasıl Yapılır?
Faça yelken, tek direğe ve iki yelkene sahip yelkenli teknelerde uygulanabilir. Tek yelkene sahip küçük teknelerde uygulanması mümkün değildir. Faça yelkenin amacı, yelkenliyi yavaşlatmak olduğu için yelkenlerin normal değil, ters çalışması hedeflenir. Bu yüzden teknenin baş tarafına yakın olan cenova veya flok yelkeninin, olağanın aksi yönüne alınması gerekir. Yelkenlilerde boyuta göre ön saha yelkeni cenova veya flok olacağı için yazımız boyunca, ön saha yelkeni terimi kullanacağım.
Faça yelken uygulanırken, ön saha yelkeni, tersletilir yani rüzgarın geldiği tarafa doğru alınır. Bunu yapmak için iskota halatını, rüzgarın geldiği taraftan çekmek gerekir. Seyir yapmak kabiliyeti olan yelkenlilerde, rüzgar altında olması gereken ön saha yelkeni rüzgar üstüne taşınmış olacaktır. Yelkenli bir teknenin salmasını, bir mil gibi düşünebiliriz. Burası dönme merkezi olarak çalışır. Dolayısıyla yapılan bu hareket ile ön saha yelkeni, yelkenli teknenin kafasını rüzgardan uzaklaştırmaya çalışacaktır.
Faça yelken sırasında, rüzgar, bilinen durumların aksine bordadan değil, tekneye göre orsadan yani 40-50 derece açı ile gelmektedir. O yüzden buna, orsa alabanda eğlenmekte denir.
Fakat açık olan ve olması gereken pozisyonda çalışmayan ana yelken, teknenin kafasını rüzgara doğru sokmaya çalışacaktır. Bu iki yelkenlin karşılıklı uyguladıkları zıt kuvvet sonucunda yelkenli tekne hareket kabiliyetini yitirmeye başlayacaktır.
