Simetrik ve Asimetrik Balon Yelkenler
Kullanılması biraz daha fazla tecrübe ve ekip isteyen balonlar konusuna kısaca değineceğim. Simetrik balonlar rüzgarın geniş açı ile alınabildiği pupa ve geniş apazda verimli çalışırken asimetrik balonlar daha dar açılarda verimlidir. Pupa seyrinde kalınlığı uygun olmak koşulu ve ekip yeterli ise 6 – 7 kuvvet havalara kadar simetrik balonlar kullanılabilir.
Asimetrik Balon Yelkenler
Asimetrik balonlar genovalara çok benzer, farkları alan olarak büyük, malzemeleri ince, ve baş istralyaya tutturulmamalıdır. Genellikle 50 – 135 derece açılarda verimli çalışırlar. Daha geniş açılarda ana yelken tarafından rüzgar gölgelenir ve verimleri düşer. Karula köşesi bir halatla teknenin başındaki bir makaradan geçirilir. Bu halat trimlerde kullanılacağından bir vince alınması doğru olur. Iskota köşesi sancak ve iskele ıskotalarına bağlanır, teknenin kıçına yakın bordolardaki balon makaralarından vinçlere alınır. Iskotalar her şeyin (genova ıskotası, çarmıklar, vardavelalar vs) dışından geçirilir.
Rüzgar üstü ıskota baş ıstralyanın da dışından geçirilir. Kolay basılabilmesi için genovanın açık olması faydalı olur. Gerekirse biraz daha pupaya girilerek ana yelken arkasında da basılabilir. Mandarın genovanın rüzgar altından geçmesine dikkat edilmelidir. Karula köşesi sabitlenir, rüzgar altındaki ıskota vince bir tur sarılarak yelken basıldığında aşırı yapraklanmayacak kadar boşu alınır ve mandar ile mümkün olduğu kadar çabuk basılır. Gerekirse vinç yardımı ile mandar köşesi direk tepesine ulaşana kadar mandar alınır. Trimi genova trimine çok benzer olmakla birlikte, hava sakinse ve rüzgar geniş açıdan alınıyorsa mandar bir miktar boşlanır, karula köşesi de bir miktar boşlanır.
Iskota yelkenin güngörmez yakası zaman zaman tersleyecek kadar boşlanır, tersledikçe ıskotanın boşu alınır. Dar açılarda orsa seyrinde olduğu gibi mandar ve karula köşesinin boşu alınarak güngörmez yakası düzleştirilir. Asimetrik balon ıskotası rüzgar çok az değilse mutlaka vince bir tur sarılarak el ile tutulur, sabitlenmez. Asimetrik balonlar da simetrik balonlar gibi karula köşeleri gönder üzerinden ıskotaya bağlanarak simetrik balonlar gibi kullanılabilirler. Simetrik balonlar kadar pupada verimli olmasalar da, ana yelkenin rüzgarı gölgelemesi engellenir.
Simetrik Balon Yelkenler
Simetrik balonlarda iki ıskota köşesi ve bir mandar köşesi vardır. Rüzgar altı ıskota yine her şeyin dışından kıçtaki balon makarasına ve vince rüzgar üstü ıskota da baş istralya dışından balon makarasına ve vince alınır. Balon gönderi direğe takılır. Gönderi direğe dik açı ile tutacak şekilde üst baskı (bumbanın -gönderin serbest ucunu direğin üstüne sabitleyen halat) ve alt baskı (gönderin serbest ucunu baş üstündeki mapalara sabitleyen halat) ayarlanır.
Rüzgar üstü ıskota gönder ucundan geçirilir ve baş istralyaya dayanmayacak kadar ıskotası serbest bırakılır. Rüzgar altında genovanın (veya ana yelkenin) altından mandar basılır. Balon triminde baloncu genellikle balonu iyi görebileceği baş üstünde veya hemen ana direğin arkasında durur. Rüzgar altı ıskota bir vince bir tur sarılmış olarak elindedir. Kaba trim gönderin rüzgarın geliş açısına dik olması, rüzgar üstü ıskota köşesinin rüzgar altı ıskota köşesi ile aynı yükseklikte olması olarak özetlenebilir.
Balon gönderinin de azami mesafeyi sağlayabilmek açısından direğe dik olması istenir, ancak birçok yatta ana direkte sabit tek bir halka bulunmaktadır, bu nedenle gönderin direğe dik olmasından çok ıskota yakalarının eşitlenmesi daha doğru olur. Rüzgar altı ıskota, gönderli yaka yapraklanmaya başlayana kadar bırakılır, yapraklanma başlarken boşu alınarak yelken tekrar doldurulur.
Gerek asimetrik gerek simetrik balonlarda rüzgar arttığı zaman yelkenin gücünü azaltmak için ıskotaları tekne bordosuna ve aşağıya çekmek için ek donanımlar bulunur. Bu donanımlar özellikle balon kavançalarında yardımcı olurlar. Gezi teknelerinde balon kullanımının sakin havalarda yapılacağını varsayarak bu donanımdan bahsetmiyorum. Balonla kavançada tekne tam pupaya sokulur, balon gönderi ıskotadan ve direkten ayrılır, gönderin (eski) direk köşesi diğer ıskotaya takılır, (eski) ıskota köşesi ise direğe bağlanır.
